واکنش سریع و اقدام به موقع برای مهار آتش سوزی با هدف جلوگیری از خسارات مالی و جانی بسیار حائز اهمیت است . در همین راستا لازم است افراد اطلاعات کافی در مورد انواع حریق و روش های مختلف اطفاء آن داشته باشند ، تا در مواقع لزوم بتوانند از روش مناسب برای اطفاء آن حریق استفاده کنند و از به وجود آمدن خسارات جانی و مالی جلوگیری به عمل بیاورند.
فهرست مطالب
سیستم اطفاء حریق چیست؟
به وسیله یا تجهیزاتی که بتواند مانع از گسترش آتش و مهار آن ، سیستم اطفاء حریق می گویند. استفاده از سیستم اطفاء حریق در مکان هایی که احتمال آتش سوزی دارند واجب و ضروری است.
انواع آتش سوزی
قبل از آشنایی با سیستم اطفاء حریق لازم است که با طبقه بندی آتش سوزی آشنا شویم. زیرا هر یک از سیستم های اطفاء برای یک یا چند نوع آتش مناسب هستند.
معمولا حریق ها بر اساس نوع سوخت در حال سوختن ، به چند کلاس تقسیم می شوند . هر کلاس آتش نشانی به جز یکی از گروه ها ، با یکی از حروف انگلیسی نمایش داده می شود. آشنایی با کلاس های مختلف حریق باعث می شود تا در هنگام حریق از بهترین شیوه اطفاء حریق استفاده شود.
کلاس A : مواد قابل احتراق جامد مانند چوب ، منسوجات ، پوشال ، کاغذ ، زغال سنگ و …
کلاس B : مایعات قابل اشتعال یا موادی مانند بنزین ، نفت ، روغن ، قیر ، اتر ، الکل و …
کلاس C : گاز های قابل اشتعال مانند متان ، پروپان ، هیدروژن ، گاز های طبیعی ، گاز شهری و …
کلاس D : فلزات قابل احتراق مانند منیزیوم ، آلومنیوم ، لیتیوم ، سدیم ، پتاسیم و آلیاژهای آنها
کلاس F : مواد آشپزی قابل احتراق مانند روغن ها ، گریس که معمولا در آشپرخانه های صنعتی استفاده می شود و به سادگی دوباره شعله ور می شود و نیاز به نوع خاصی مواد شیمیایی دارد.
آتش الکتریکی : لوازم الکتریکی مانند کامپیوتر ، گرم کن برقی ، جعبه فیوز و …
روش های مختلف اطفاء
- کپسول دستی
- اطفای صنعتی آب و کف
- اطفای صنعتی آب اسپرینکلر
- جعبه آتش نشانی
- سیستم اطفای اتوماتیک گازی
آب یکی از بهترین و اقتصادی ترین وسیله های اطفای حریق در آتش سوزی کلاس A است . برای استفاده از آب ، از لوله ها ، شیلنگ ها و قرقره های مخصوص آتش نشانی استفاده می شود.
نکته حائز اهمیت در این قسمت این است که باید شبکه لوله کشی آب مربوط به سیستم آتش نشانی کاملا مستقل و مجزا باشد .
برای تامین آب مورد نیاز نباید ذخیره لازم موجود و از فشار کافی برخوردار باشد.
خاموش کننده های سیلندر آبی در محل هایی که کمبود امکانات وجود دارد یا با معضل کم آبی مواجه هستند ، استفاده می شوند. این کپسول ها صرفا برای خاموش کردن آتش های کوچک و موضعی کلاس A به کار می روند.
دو سوم کپسول را آب و یک سوم آن را هوای فشرده برای ایجاد نیروی لازم برای بیرون راندن آب از کپسول ، تشکیل می دهد.
انواع سیستم آبرسانی جعبه آتش نشانی
-
سیستم خشک
در این نوع سیستم جعبه آتش نشانی ، منبع آب مورد نیاز در سیستم لوله کشی جعبه آتش نشانی از منبع آب ساختمان یا محل مورد استفاده جداست و ارتباطی با سیستم لوله کشی آب شهری ندارد . پس در حالت عادی آب در شیلنگ ها و لوله ها وجود ندارد و خشک است .
در سیستم خشک آب مورد نیاز از طریق لوله ورودی که معمولا در جلو درب ساختمان در محفظه ای شیشه ای نصب شده است ، تامین می شود.
در هنگام حریق تانکرها و یا پمپ های آتش نشانی به این لوله وصل شده و آب مورد نیاز را در درون سیستم پمپاژ می کند. و به این ترنیب آب در هر طبقه قابل دسترسی می باشد.
به صورت استاندارد ورودی بالای جعبه آتش نشانی را به لوله کشی این سیستم اختصاص می دهند.
-
سیستم تر
در این سیستم آب مورد نیاز از آب شهرری تامین می شود . لوله کشی این سیستم به لوله کشی آب شهری متصل است و اجازه می دهد آب همیشه در شیلنگ ها وجود داشته باشد . به طوریکه هر گاه شیر ورودی جعبه آتش نشانی و نازل سر لوله باز شود ، آب جریان پیدا می کند.
به صورت استاندارد در این سیستم ورودی پایین جعبه به لوله کشی این سیستم اختصاص می یابد.
-
سیستم مرکب
در این سیستم از هر دو سیستم خشک و تر با توجه به شرایط ساختمان نظیر مساحت ، ارتفاع و … استفاده می شود
سیستم تر برای استفاده ساکنین برای مهار حریق های کوچک در نظر گرفته می شود.
در ساختمان های مرتفع باید از یک پمپ خودکار برای رساندن آب به جعبه آتش نشانی موجود می باشد.
انواع سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک
یکی دیگر از انواع سیستم های اطفاء حریق ، سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک است.
- سیستم اتوماتیک آبی
- سیستم اتوماتیک گازی
- سیستم اتوماتیک پودری (آیروسل)
- سیستم اتوماتیک کف
- سیستم اتوماتیک مه (پودر آب )
- سیستم اتوماتیک ورتکس
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی
این سیستم متشکل از قسمت های زیر می باشد ::
- مخزن یا استخر نگهداری آب
- شیر های کنترلی مانند شیر تر ، خشک و …
- اسپرینکلر یا اسپری آب
سیستم اسپرینکلر ، سیستم آب پاش خودکار سقفی است که برای مهار آتش سوزی های کلاس A استفاده می شود . این سیستم از یک شبکه لوله کشی در سقف یا دیوار کارگاه یا سالن ها تشکیل شده که فشار لازم آب درون آن به وسیله یک مرکز تهیه و پمپاژ می شود.
اندازه نازل ها با توجه به محاسبات سطح پوشش و میزان شعاع عمل نازل ها برآورد می شود. به طوری که شعاع پاشش آب نازلها با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند.
برای اسنفاده ازاسپرینکلر برای خاموش کردن آتش های نوع B و C به جای آب از پودر و گاز ، گاز کربنیک یا هیدروکربن هالوژنه استفاده می شود.
از سیستم اسپرینکلر در اطفاء حریق کلاس A و جهت خنک سازی کلاس های B و C استفاده می شود. برخی از کاربردهای ان عبارت اند از ساختمان های اداری ، مسکونی ، تجاری ، هتل ها ، موزه ها ، پارکینگ ها و …
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی
این سیستم از زیر مجموعه هایی مانند FM200 ، دی اکسید کربن ، گاز ساکن ، نووک ۱۲۳۰ و سایر سیستم های گازی تشکیل می شود که هر کدام از آنها دارای مزایا و معایبی است . خاموش کننده های هیدروکربن برای حریق های خطرات برقی یا خطرات خاصی دارند، بسیار مفید است . همچنین در مکان هایی که وزن کپسول حائز اهمیت است مانند هواپیماها، کپسول هالوژنه استفاده می شود. در بعضی از موارد استفاده فوری و به مقدار کافی از مواد هالوژنه ، حریق را به طور کامل کنترل می کند.
از مواد هالوژنه برای اطفای کلاس های مختلف حریق می توان استفاده کرد اما به علت هزینه بالای آن بیشتر برای اطفای حریق کلاس B و C کاربرد دارد . قدرت خاموش کنندگی آن در حجم مساوی نسبت به نوع پودری دو برابر ، نوع دی اکسید کربن سه برابر ، نوع آب و گاز ۴ تا ۵ برابر است .
مزایای استفاده از کپسول هالوژنه:
- از این کپسول می توان به تناسب حریق استفاده کرد و مقدار باقی مانده را در کپسول نگهداری کرد تا در نوبت بعدی استفاده شود.
- مواد داخل آن اثر ضایع کننده ندارد.
- احتیاج به شارژ سالیانه نداشته و مادامی که مواد داخل کپسول موجود باشد برای اطفاء حریق آماده هستند.
- فاسد نمی شود.
- مواد آن با هیچ ماده دیگری ترکیب نمی شود و عوارض جانبی ندارد.
سیستم های اتوماتیک گازی نقش موثری در اطفاء حریق دارند.به ویژه در مواردی که سایر اطفاء کننده ها کاربردی ندارند.
به طورکلی سیستم های اتوماتیک گازی از قسمت های زیر تشکیل شده است :
- سیلندر های نگهداری گاز به همراه شیر متحرک
- سیلندهای پایلوت پلوله چند دهنه ، شیلنگ تخلیه گاز ، شیلنگ های محرک سیلندر ها
- شیر های برقی و سوئیچ فشار
- نازل تخلیه گاز
معمولا از این نوع سیستم جهت اطفاء حریق کلاس A و B و F استفاده می شود . برخی از کاربردهای آن عبارتند از تابلوهای برق ، تابلو های کنترل ، تابلو های مخابراتی، سرورهای کامپیوتری ، اتاق های UPS و …
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری (آیروسل)
هرکپسول آیروسل از ذرات بسیار ریز ترکیبات پتاسیم تشکیل می شود. و به صورت حرارتی یا الکتریکی تحریک می شود
پس از تحریک این ذرات از کپسول خارج شده و با مخلوطی از گاز ها تشکیل ماده اطفاء کننده را می دهند. ترکیبات پتاسیم جهت یونیزاسیون ، نیاز به کمترین انرژی را داشته و این انرژی از خود حریق جذب می گردد. سپس یون های پتاسیم یا یون های به وجود آمده ، از حریق ترکیب شده و بدون کاهش واکنش هایزنجیره ای حریق متوقف می گردد.
این سیستم از امروز تنها سیستم موجود در دنیا است که می تواند در ۵ کلاس A و B و C و D و F مورد استفاده قرار بگیرد.
یکی از خواص مهم این سیستم وزن و حجم بسیار کم آن در مقایسه با گاز هایی مثل دی اکسید کربن و FM200 و آرگون و … است که موجب پراکندگی یکنواخت آن در محیط می شود.
نکته حائز اهمیت دیگر این استکه مانند دیگر گاز های سیستم های اطفاء ، خاصیت اسیدیته و خورندگی ندارد و بر روی محیط زیست و موجودات منفی اثر منفی ندارد.
این گاز علاوه بر دو ویژگی ذکر شده ، خاصیت خنک کنندگی به میزان ۴۰۰ درجه سانتی گراد در هر ثانیه دارد.
غیر سمی است و اثر مخرب بر لایه اوزون ندارد. بسیار مقرون به صرفه است و خیلی سریع نصب می شود. و چون در حالت عادی در داخل کپسول به صورت جامد است ، فاسد نمی شود و نشتی گاز و افت فشار ندارد.
این سیستم موثرترین روش برای اطفاء حریق کلاس B است و در کلاس A نیز استفاده می شود .
این سیستم در تابلوهای برق ، تابلو های کنترل ، انبارهای مواد شیمیایی ، مخازن نفتی و … کاربرد دارد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه (پودر و آب)
اساس کار این سیستم همان گونه که از نامش مشخص است ، بر اساس تولید غبار آب می باشد که به صورت تولید ذرات ریز آب در محیط تحت حفاظت عمل می کند.در واقع این سیستم اطفاء حریق آبی ، خاصیت خنک کنندگی و و همانند سیستم اطفاء حریق گازی ، مانع از رسیدن اکسیژن به حریق می شود .
سیستم اتوماتیک مه متشکل از
- سیلندرهای آب همراه با شیرهای محرک
- سیلندرهای پر فشار گاز همراه با شیر محرک
- لوله چند دهنه ، شیلنگ های تخلیه گاز ، شیلنگ های محرک سیلندرها
- شیر برقی و سوئیچ فشار
- نازل
می باشد .
نکته مهمی که در این سیستم باید به آن توجه داشت این است که در صورتی که مساحت تحت حفاظت زیاد باشد ، به جای سیلندر آب و گاز از مخزن پمپ و تجهیزات وابسته استفاده می شود.
این سیستم در توربین ها ، پمپ ها، تاسیسات نفتی و … استفاده می شود
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس
این سیستم یک اطفاء کننده هایبریدی آب به همراه نیتروژن است و در کانال های کابل ، موتور خانه ها ، توربین ها و … استفاده می شود .
انتخاب سیستم اطفاء حریق مناسب
انتخاب سیستم اطفاء حریق به طور کلی بر اساس اینموارد انجام می شود:
- ماهیت مواد قابل اشتعال
- تاثیر مواد خاموش کننده
- سهولت استفاده از سیستم
- تناسب سیستم خاموش کننده با محیط
- سرویس و نگهداری سیستم
- باید دقت کرد که خاموش کننده های آبی برای اطفاء حریق های الکتریکی گزینه ای مناسبی نیستند. استفاده از آنها در این حالت باعث برق گرفتگی و خرابی وسیله مورد نظر می شود.
- در مورد کپسول های اطفاء حریق باید دقت کرد که دستور العمل نوشته شده روی صفحه مشخصات هر کپسول خوانا باشد. برچسب کپسول باید حاوی اطلاعات مربوطبه نوع خاموش کننده به کار رفته ، علامت استاندارد ، وزن کپسول ، تاریخ شارژ و انقضاء ، نوع حریق ، دستور العمل استفاده و نام شرکت سازنده باشد و هیچ گونه خرابی فیزیکی قابل رویت ، خوردگی ، نشتی یا مسدود شدن نازل نباید داشته باشد.
شرکت سیطره موفقیت امیدان (سما) با استفاده از افراد متخصص و مجرب و همچنین تائیدیه سازمان آتش نشانی استان البرز ، از شرکت های معتبر در زمینه سیستم اعلام و اطفاء حریق می باشد.